Polskie prawo umożliwia podział majątku na dwa sposoby. Podział może zostać dokonany na podstawie umowy lub za pośrednictwem postępowania sądowego. Okazuje się, że to nie wszystko, gdyż jeszcze przed zawarciem małżeństwa, strony mogą uregulować kwestie związane ze wspólnym majątkiem.
Wspólność ustawowa
Zgodnie z art. 31 § 1 KRiO, zawarcie małżeństwa, wiąże się z powstaniem ustawowej wspólności majątkowej między małżonkami. Wspólność ustawowa, oparta jest na zasadzie współwłasności i obejmuje majątek, nabyty w czasie jej trwania. Skład majątku wspólnego, zdefiniowany jest przez art. 31 § 2 KRiO. Wśród części składowych, wymienić można m.in. pobrane wynagrodzenie za pracę każdego z małżonków czy środki zgromadzone na rachunku otwartym. Wspólność ustawowa może zostać rozszerzana, nie może objąć własności zawartych w art. 49 § 1 KRiO, takich jak prawa niezbywalne, przysługujące wyłącznie jednej osobie czy majątek pozyskany w wyniku spadku, zapisu lub darowizny.
Wspólność ustawowa ustępuje w następujących okolicznościach:
- orzeczenie rozwodu,
- śmierć małżonka,
- sądowne ustanowienie rozdzielności majątkowej,
- zawarcie umowy wprowadzającej rozdzielność majątkową.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej przez sąd
Art.52 § 1 KRiO, umożliwia każdemu małżonkowi, w uzasadnionych okolicznościach, zażądanie sądownego ustanowienia rozdzielności majątkowej. Powody przymusowej rozdzielności majątkowej to:
- Ubezwłasnowolnienie lub ogłoszenie upadłości przez jednego z małżonków – art. 53 § 1
KRiO, - Orzeczenie separacji – art. 53 § 1 KRiO.
Ogłoszenie rozdzielności majątkowej charakteryzuje indywidualne podejście do każdej sprawy. W związku z tym nie wszystkie uzasadnione okoliczności są sprecyzowane przez ustawę.
Umowa majątkowa małżeńska
Przed, jak i w czasie trwania małżeństwa, na mocy art. 47. § 1 KRiO, małżonkom przysługuje prawo do sporządzenia umowy w formie aktu notarialnego, która wprowadza rozdzielność majątkową. Wyłączenie wspólności majątkowej to zaledwie jeden z rodzajów intercyzy, ponieważ umowa majątkowa małżeńska, umożliwia również:
- rozszerzenie wspólności majątkowej,
- ograniczenie wspólności majątkowej,
- przywrócenie wspólności ustawowej.
Umowa o podział majątku wspólnego
Podział majątku, może przybrać formę umowy zawartej między stronami, jeżeli osoby zainteresowane doszły do porozumienia w tej kwestii, a małżeństwo zostało rozwiązane lub w małżeństwie panuje rozdzielność majątkowa. Drugi warunek wynika wprost z art. 35 KRiO, który uniemożliwia żądania podziału majątku w czasie trwania wspólności ustawowej. Podział majątku za pośrednictwem umowy lub aktu notarialnego, umożliwia art. 46 KRiO, którego punktem odniesienia jest art. 1037 § 1 KC.
Umowa musi przybrać formę aktu notarialnego, jeśli częścią składową wspólnego majątku jest:
- nieruchomość,
- prawo użytkowania wieczystego,
- spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu.
Sądowy podział majątku
Kiedy małżonkowie nie są w stanie dojść do porozumienia, podział majątku musi zostać dokonany za pośrednictwem sądu. Wniosek należy złożyć w wydziale cywilnym sądu rejonowego. Możliwy jest również podział majątku w wyroku rozwodowym, taka sytuacja może mieć miejsce, jeśli dokonanie podziału, nie opóźni postępowania rozwodowego w znacznym stopniu (art. 58 § 3 KRiO). Z reguły majątek dzielony jest równo, gdyż art. 43 KRiO § 1, stanowi, że małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym, jednak art. 43 KRiO § 2, upoważnia małżonków do żądania sądownego ustalenia udziałów, z uwagi na wkład stron w budowę majątku.
Patronem merytorycznym artykułu jest Radca prawny Lucyna Szabelska (kancelariasprawyrodzinne.pl)